Σας παραθέτω την εισήγηση του Συνδέσμου Φιλολόγων Κοζάνης για τα νέα διδακτικά βιβλία του Γυμνασίου, η οποία στηρίζεται σε παρατήσεις συναδέλφων και περιμένω να καταθέσετε και τις δικές σας παρατηρήσεις και σχόλια.
ΚΟΖΑΝΗ 15-4-08
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Εκ μέρους του Σ.Φ.Κ. θα θέλαμε να συγχαρούμε και να ευχαριστήσουμε την ΕΛΜΕ για την ευκαιρία που μας έδωσε να ανταλλάξουμε απόψεις για τα καινούρια σχολικά βιβλία και να καταθέσουμε τους προβληματισμούς μας στηριζόμενοι σε παρατηρήσεις συναδέλφων φιλολόγων του νομού μας που εφάρμοσαν τα συγκεκριμένα βιβλία στην τάξη.
Ένα πάγιο αίτημα της σύγχρονης εποχής είναι η παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης, η οποία θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις συνεχείς κοινωνικές μεταβολές .Στο πλαίσιο της ποιοτικής αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας ,το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εκπόνησε το Διαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράµµατος Σπουδών , γνωστό ως Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα συνεπακόλουθα διαθεµατικά Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών.
Σύμφωνα με την πρόταση του Π.Ι. προβλέπεται η διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης για την υποχρεωτική εκπαίδευση είτε μέσω της διασύνδεσης των μαθημάτων με βασικές διαθεματικές έννοιες των περιεχομένων τους ,είτε µε την αφιέρωση του 10% του χρόνου στο τέλος κάθε θεματικής ενότητας για διαθεµατικές δραστηριότητες και σχέδια εργασίας (projects), αλλά χωρίς να καταλύεται η αυτονομία των µαθηµάτων στο αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραµµα του σχολείου.
Στο πνεύμα αυτό και ύστερα από διαγωνισμό, ανατέθηκε σε συγγραφικές ομάδες η συγγραφή των νέων σχολικών βιβλίων για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο, τα οποία χρησιμοποιούνται στη διδακτική διαδικασία τα δύο τελευταία σχολικά έτη.
Συγκεκριμένα τα σχολικά βιβλία φιλολογικών μαθημάτων που άλλαξαν στο Γυμνάσιο είναι της Ν. Γλώσσας ,της Ν. Λογοτεχνίας και της Ιστορίας και των τριών τάξεων, καθώς και τα βιβλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α και Β Γυμνασίου .Το νέο βιβλίο της Γ τάξης θα διατεθεί και θα διδαχτεί την προσεχή σχολική χρονιά.
Επίσης , επανεκδόθηκαν τα βιβλία των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση, Ηροδότου ιστορίες, Αρχαία Ελλάδα –ο τόπος και οι άνθρωποι, Ελένη του Ευριπίδη, Ομηρικά έπη : Ιλιάδα και οι Όρνιθες του Αριστοφάνη.
Για όλα αυτά τα βιβλία έχουν τυπωθεί και αντίστοιχα βιβλία του καθηγητή , τα οποία είναι κατατοπιστικά με πλούσιο θεωρητικό υπόβαθρο, βοηθητικό υλικό και παραπομπές με αποτέλεσμα να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια στην προετοιμασία του διδακτικού έργου.
Σχετικά με τα βιβλία που προορίζονται για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση μπορούμε να πούμε ότι δεν φαίνεται να προβληματίζουν τους φιλολόγους ,αφού τα κείμενα που διαπραγματεύονται είναι κλασικά. Για το βιβλίο της Ελένης του Ευριπίδη , η πλειοψηφία των συναδέλφων θεωρεί την προσέγγιση του νέου βιβλίου πολύ ενδιαφέρουσα , όμως η απουσία της εισαγωγής για τη δραματική ποίηση και το θέατρο θεωρείται σημαντικό μειονέκτημα του βιβλίου αυτού.
Τα βιβλία που συζητήθηκαν περισσότερο είναι της Νεοελληνικής Γλώσσας . Από την πρώτη επαφή διαπιστώνει κανείς ότι διακρίνονται
• για την πλούσια και ελκυστική εικονογράφηση
• τις ποικίλες, προτεινόμενες, εναλλακτικές δραστηριότητες που κινητοποιούν και εξασκούν διάφορες δεξιότητες των μαθητών
• τον επαγωγικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης
• καθώς και την ποικιλία των κειμένων που αναφέρονται κατά πλειοψηφία σε σύγχρονα , ενδιαφέροντα θέματα.
Όμως
• η συσσώρευση ενός τόσο μεγάλου αριθμού εκτενών κειμένων σε κάθε ενότητα, που χρησιμεύουν ως βάση για τη μελέτη γραμματικών και συντακτικών φαινομένων θεωρείται άστοχη,
• ενώ ο προτεινόμενος επαγωγικός τρόπος ανίχνευσης αυτών των φαινομένων σε κείμενα που έχουν διδαχτεί σε προηγούμενες διδακτικές ώρες, καθιστά το βιβλίο δύσχρηστο και τη διαδικασία βαρετή για τους μαθητές, οι οποίοι κουράζονται να μεταφέρονται από κείμενο σε κείμενο διαβάζοντάς τα ξανά και ξανά προκειμένου να εντοπίσουν ένα δυο παραδείγματα του φαινομένου που εξετάζεται.
Έτσι, παρατηρείται
• κόπωση στην τάξη
• ενώ ο χρόνος δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση της ύλης και τη χρήση του βιβλίου εργασιών το οποίο είναι γραμμένο με την ίδια φιλοσοφία.
Το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπίζεται στην υιοθέτηση νεόκοπων ορισμών γραμματικής και συντακτικού που πολλές φορές δημιουργούν σύγχυση τόσο στους διδάσκοντες όσο και στους διδασκόμενους, επειδή έρχονται σε αντίθεση με προηγούμενες γνώσεις τους, αλλά και με αυτές που οι μαθητές θα διδαχτούν και θα αξιολογηθούν στο Λύκειο , αφού εκεί δεν έχουν γίνει αντίστοιχες αλλαγές.
• Π.Χ. η λέξη ά-κακος διδάσκεται στο βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου ως παράγωγη, ενώ στο Λύκειο ως σύνθετη.
Αναρωτιέμαι με τι κριτήρια θα αξιολογήσουν οι φιλόλογοι του Λυκείου τις γνώσεις αυτές των μαθητών και τι θα επιλέξουν τελικά οι μαθητές μας να γράψουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις;
• Ένα ακόμη παράδειγμα στο ίδιο βιβλίο είναι ότι υιοθετείται ο άνευ σημασίας διαχωρισμός των ουσιαστικών σε δικατάληκτα και τρικατάληκτα , προκαλώντας σύγχυση με τον αντίστοιχο χωρισμό των επιθέτων, που οι μαθητές έχουν διδαχθεί και στο Δημοτικό.
Υπάρχουν πολλές ακόμα παρόμοιες περιπτώσεις που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, όπως στο βιβλίο της Γ΄τάξης
• η διάκριση των αντίθετων λέξεων σε κλιμακωτά ,δυαδικά και αντίστροφα αντίθετα, ο χωρισμός των αναφορικών προτάσεων σε επιθετικές και ελεύθερες που έρχεται σε αντίθεση με το διαφορετικό χωρισμό των ίδιων προτάσεων που διδάσκονται στα Αρχαία Ελληνικά κλπ.
Το πρόβλημα που θα προκύψει είναι πασιφανές και η σύγχυση αναμενόμενη. Οι μαθητές θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους στους δασκάλους, τους καθηγητές και το εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ δε θα μπορούν να διακρίνουν τι είναι τελικά σωστό και τι όχι.
Τα βιβλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου είναι αντικειμενικά πολύ δυσκολότερα από τα προηγούμενα και δεν ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των 12χρονων και 13χρονων μαθητών. Συγκεκριμένα περιλαμβάνουν
• μεγάλα σε έκταση κείμενα με πολύπλοκη σύνταξη και δύσκολο λεξιλόγιο
• λεπτομερέστερη θεωρητική προσέγγιση του ετυμολογικού που κουράζει τους μαθητές και
• συσσώρευση γραμματικών και συντακτικών φαινομένων σε κάθε ενότητα που εμποδίζουν την αφομοίωση της νέας γνώσης.
Η παρουσία πινάκων γραμματικής στο τέλος των βιβλίων θα τα καθιστούσε πιο εύχρηστα, ανεξάρτητα από το ότι τα συνοδευτικά βιβλία συντακτικού και γραμματικής είναι ικανά να λύσουν κάθε απορία των μαθητών.
Τα βιβλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου συγκεντρώνουν κατά πλειοψηφία θετικούς χαρακτηρισμούς ,αφού τα επιλεγμένα κείμενα είναι ενδιαφέροντα, σύγχρονα με εύστοχες ερωτήσεις. Διατυπώθηκαν και κάποιοι προβληματισμοί για τον εξοβελισμό έργων των κλασικών για χάρη των νεότερων και λιγότερο καταξιωμένων λογοτεχνών , αλλά η πλειοψηφία των διδασκόντων αποδέχτηκαν τα βιβλία αυτά, εντοπίζοντας όμως ως μειονέκτημα την απουσία βιογραφικών στοιχείων των νέων αυτών λογοτεχνών. Το βιβλίο της ιστορίας της Λογοτεχνίας είναι βέβαια κατατοπιστικό, αλλά αναφέρει κυρίως τους κλασικούς εκπροσώπους των διαφόρων σχολών και συνήθως οι μαθητές δεν το φέρνουν μαζί τους.
Για το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου που περιέχει έργα κλασικών λογοτεχνών όλων των περιόδων, διατυπώθηκαν απόψεις ότι η επιλογή των αποσπασμάτων δεν είναι η καλύτερη δυνατή, ενώ γενικότερα πολλά από τα κείμενα που περιλαμβάνονται, είναι αδιάφορα και κουραστικά για τους μαθητές.
Τα βιβλία της Ιστορίας και των τριών τάξεων του Γ/σίου είναι ιδιαίτερα πυκνογραμμένα με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η ολοκλήρωση της ύλης.
Συγκεκριμένα για το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, οι διδάσκοντες φαίνεται να αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα ,αφού όπως δηλώνουν
• έχει γίνει κακή επιλογή εικόνων, πηγών και χαρτών
• οι πλαγιότιτλοι δεν ανταποκρίνονται αρκετές φορές με το περιεχόμενο της ενότητας
• δεν τονίζονται με έντονη γραφή οι σημαντικοί όροι
• απουσιάζει η παρουσίαση σημαντικών γεγονότων, όπως πχ, η έκβαση της Σικελικής εκστρατείας
• ενώ κάποιες παράγραφοι είναι ιδιαίτερα δυσνόητες και θα πρέπει να ξαναγραφούν πχ η Οπλιτική φάλαγγα, τα ομηρικά έπη.
Το βιβλίο της Β΄ τάξης φαίνεται ότι παρουσιάζει συμπυκνωμένη την διδακτέα ύλη με συνοπτικό τρόπο, με αποτέλεσμα να δημιουργεί πληθώρα ερωτηματικών στους μαθητές.
• Επιπλέον, το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται είναι αρκετά δυσνόητο για τους μαθητές αυτής της ηλικίας και αν αναλογιστούμε ότι αγνοούν βασικούς μεσαιωνικούς όρους που αναφέρονται στα κεφάλαια του Μεσαίωνα όπως πχ τον όρο φεουδαρχία, αφού δεν τις έχουν διδαχτεί στο Δημοτικό, αντιλαμβανόμαστε τις δυσκολίες που προκύπτουν.
• Ο χρόνος δε φαίνεται να επαρκεί για την αξιοποίηση όλων των πηγών οι οποίες δεν είναι πάντοτε εύστοχες, ώστε να βοηθούν στη διδασκαλία της ενότητας.
• Επίσης η παρουσίαση των γεγονότων μπορεί να χαρακτηριστεί άνευρη και σε μερικές περιπτώσεις μεροληπτική, όπως στην ενότητα για την άλωση της Κων/λης, όπου με την επιλογή των πηγών προβάλλεται ο Μωάμεθ ο Πορθητής ,ενώ απουσιάζει αντίστοιχη πηγή για τον αυτοκράτορα Κων/νο Παλαιολόγο.
• Σε άλλο σημείο εντοπίζονται ελλείψεις ,όταν πχ στη σελ. 56, ερώτηση 2, ζητείται σύγκριση της εσωτερικής πολιτικής των Κομνηνών με την εσωτερική πολιτική των Ισαύρων, η οποία δεν αναφέρεται σε προηγούμενα κεφάλαια, ενώ στη σελ. 61 το παράθεμα στο οποία παραπέμπει η ερώτηση 4, δεν υπάρχει .
Το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου είναι σε γενικές γραμμές καλογραμμένο και παρόλο που είναι συνοπτικό παρουσιάζει με τρόπο αντικειμενικό και ισορροπημένο τα γεγονότα .Η επιλογή των πηγών και των φωτογραφιών είναι εύστοχη και προκαλεί το ενδιαφέρον με τις παραπομπές του σε πρόσθετες πηγές και πληροφοριακό υλικό. Όμως οι 65 ενότητες που περιέχει είναι αδύνατον να διδαχθούν και να διατεθούν και 10 διδακτικές ώρες στην τοπική ιστορία, όπως προβλέπει το ΑΠ.
Τέλος, παρόλο που οι παρατηρήσεις μας επικεντρώνονται στα σχολικά εγχειρίδια του Γυμνασίου, θα αναφερθούμε και στο καινούργιο βιβλίο της Ιστορίας της Γ΄Λυκείου μεταφέροντας τις παρατηρήσεις των συναδέλφων που το δίδαξαν φέτος .Είναι λοιπόν
• επιστημονικά έγκυρο
• με ενδιαφέρον υλικό
αλλά
• είναι πυκνογραμμένο,
• με συνοπτική εξέταση των ιστορικών γεγονότων και
• με δύσκολο για τους μαθητές λεξιλόγιο με αποτέλεσμα τη δυσκολία αφομοίωσης της ύλης και την αδυναμία κριτικής επεξεργασίας των γεγονότων.
• Επίσης παρατηρείται παράλειψη σημαντικών ιστορικών γεγονότων, σε σχέση με προηγούμενα διδακτικά εγχειρίδια, ή ελλιπής εξήγηση γεγονότων της πρόσφατης ιστορίας.
• Όσο για τις πηγές, είναι ασύνδετες θεματικά με το κυρίως υλικό κάθε μαθήματος και εισάγουν νέα θέματα με αποτέλεσμα την αδυναμία επεξεργασίας τους λόγω έλλειψης χρόνου.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Είναι φανερή η προσπάθεια των συγγραφικών ομάδων να ανανεώσουν το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων και τον τρόπο προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων, όμως η συσσώρευση τόσης ύλης σε περιορισμένο αριθμό σελίδων δημιουργεί προβλήματα ολοκλήρωσης και εμπέδωσης της καινούριας γνώσης.
• Για αυτό θα πρέπει να γίνει αποσυμφόρηση της ύλης και στην Ιστορία και στα Αρχαία Ελληνικά.
• Για τα βιβλία της Ν. Γλώσσας θα πρέπει οπωσδήποτε να μειωθεί ο αριθμός των κειμένων και κυρίως να μεριμνήσει η Πολιτεία έτσι ώστε να υιοθετηθεί κοινή Γραμματική και Συντακτικό για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Διαφορετικά θα προκύψουν προβλήματα στην αξιολόγηση των μαθητών και στην αξιοπιστία του ρόλου του εκπαιδευτικού.
• Τέλος θα πρέπει να αποσταλεί το συνοδευτικό, υποστηριχτικό ηλεκτρονικό υλικό το οποίο θα διευκολύνει τον εκπαιδευτικό στην οργάνωση της διδασκαλίας του και θα κάνει τη διαδικασία της μάθησης πιο ενδιαφέρουσα.
Πιστεύουμε ότι η πολιτεία θα ξεκινήσει την οργανωμένη αξιολόγηση των νέων βιβλίων ,όπως είχε προαγγείλει, και αφού λάβει υπόψη της τις παρατηρήσεις των εκπαιδευτικών, θα προβεί στις απαιτούμενες διορθώσεις έτσι ώστε να προκύψουν καλύτερα βιβλία για παροχή καλύτερης Παιδείας στη χώρα μας.
Θεοδώρα Μουστάκα
Πρόεδρος
Συνδέσμου Φιλολόγων Κοζάνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου